باغ خلیج پارس

این گیاه با نام علمی Nerium oleander به خانواده Apocynaceae تعلق دارد و احتمالا بومی جنوب شرقی قاره آسیا (نواحی نیمه گرمسیری) است که به صورت درختچه یا درختی کوچک و همیشه سبز رشد می‌کند. نام انگلیسی آن به دلیل شباهت فراوان برگ این گیاه به درخت زیتون (olea) انتخاب شده است. ارتفاع این گیاه در صورتی که به شکل مستقیم در خاک کاشته شود به 6-2 متر می‌رسد اما در صورت کاشت آن در گلادن حدود 1.5 متر ارتفاع می‌یابد که البته عمل هرس نیز برای آنها انجام می‌شود. خرزهره ساقه‌ای مستقیم دارد که البته با بزرگ شدن و بالغ شدن کمی خمیده می‌شوند. ساقه‌های یکساله رنگی سبز- زرد دارند درحالیکه پوسته ساقه‌های بالغ خاکستری است. برگها ضخیم و چرمین به رنگ سبز تیره و به طول 21-5 سانتیمتر و عرض 3.5 1-1 سانتیمتر می باشند. در طی تابستان خوشه‌های گل در انتهای ساقه تشکیل می‌شوند و به رنگ سفید، رزد، کرم ، صورتی، نارنجی، بنفش و قرمز و با قطر 5-2.5 سانتیمتر و معمولا اما نه همیشه معطر هستند. دلیل اصلی کاشت و نگهداری گیاه خرزهره نیز جذابیت و زیبایی گلهای آن است.

میوه‌های این گیاه به شکل کپسول و به طول 23-5 سانتیمتر هستند. اگرچه این گیاه به دلیل داشتن ترکیبات سمی همانند اولئاندرین oleandrin و اولیندرجنین oleandrigenin است بنابراین اگر قصد دارید این گیاه زیبا را در خانه خود نگهدارید کودکان و حیوانات خانگی را از آنان دور کنید. بخصوص در کودکان مصرف یک برگ از این گیاه می‌تواند مشکلات قلبی جدی ایجاد کند. البته تا کنون از سم این گیاه در تولید حشره کشهای گیاهی و برخی داروها نیز استفاده شده است.

آبیاری: به کم آبی مقاوم است اما نگذراید تا خاک گلدان کاملا خشک شود و قبل از این مسئله، گیاه را آبیاری کنید. همچنین استقامت گیاهان جوان در برابر خشکی خاک همانند گیاهان بالغ نیست بنابراین در آبیاری آنان بیشتر دقت کنید.

دما:گیاهان بالغ تا 5- درجه سانتیگراد را تحمل می‌کند البته گفته می‌شود وجود چند روز با دمای 10- درجه سانتیگراد نیز این گیاهان را از بین نمی‌برد.

نور: آفتاب دوست است و در سایه نمی‌تواند رشد کند. البته میزان نور مستقیم که به این گیاه میرسد بستگی به دیگر مشخصات آب و هوایی نیز دارد. در جاییکه هوا گرم و تابستان داغی ندارد می‌توان این گیاه را در آفتاب کامل ( حداقل 6 ساعت نور مستقیم) قرار داد اما در صورت گرمی بیش از اندازه هوا مکانی نیمه سایه (6-3 ساعت نور مستقیم در طی روز) برای این گیاه مناسب است. همچنین اگر گلدان حاوی این گیاه را داخل اتاق و پشت شیشه گذاشته‌اید، آنرا از نور مستقیم آفتاب داغ تابستان محافظت کنید زیرا ممکن است نوری که از شیشه عبور می‌کند موجب سوختن برگهای این گیاه شود. نور کم محیط موجب کاهش شکل‌گیری گلها و کم رنگ شدن آنان می‌شود.

خاک: برخی از پرورش‌دهنگان خاک سبک و گروهی دیگر خاکی سنگین را برای این گیاه پیشنهاد می‌کنند اما مسئله‌ای که واضح است این است که خاک این گیاه نباید حالت غرقابی پیدا کند. بنابراین خاک باید زهکش مناسبی داشته باشد. معمولا خاک لوم شنی و یا لوم رسی برای این گیاه مناسب است .وقتی این گیاه بزرگ و بالغ شد تعویض گلدانهای مکرر را دوست ندارد و در مورد گیاهان جوان زمانی که ریشه‌ها از منافذ انتهایی گلدان بیرون می‌آیند گلدان گیاه را عوض کنید و آن را در گلدانی بزرگتر بکارید. در صورت کمبود مواد غذایی گیاه رشد چندانی نخواهد داشت و برگها رنگ پریده و ضعیف و گلها نیز ریز می‌شوند یا اصلا گل نمی‌دهد که در این صورت می‌توان هر ماه یک بار از محلولهای کودی مخصوص گیاهان آپارتمانی استفاده کرد.

تکثیر:این گیاه را می‌توان بوسیله قلمه در بهار و یا در تابستان تکثیر کرد که البته بهترین زمان بعد از گلدهی این گیاه است. از ساقه‌های جانبی بدون گل ، قلمه‌هایی از چوب نیمه سخت به طول 15 سانتیمتر تهیه می‌شود. برگها را از قسمت پایین قلمه جدا کنید. این قلمه ها در آب هم ریشه می‌دهند و همچنین می‌توان آنان را در بستری از خاک بسیار سبک (همانند مخلوط پیت‌موس و پرلایت) که البته همواره مرطوب است نیز کشت کرد. حدود 10 سانتیمتر از قلمه‌ها را داخل محیط کشت فرو کنید. وقتی طول ریشه‌ها به 3 سانتیمتر رسید می‌توان گیاه را به درون گلدان منتقل نمود. از بذر این گیاه نیز برای تکثیر آن می‌توان استفاده کرد. مخلوطی از پیت و شن و یا دیگر ترکیباتی که سبک هستند و زهکش خوبی دارند برای کاشت بذرها مناسب است. بذرها روی بستر کاشت قرار می‌گیرند و روی آنان با اندکی مخلوط کشت پوشانده شده و یا اصلا بر روی آنان پوشانده نمی‌شود (زیرا بذرها برای جوانه زنی به نور نیاز دارند) و ابیاری می‌شوند.دمای مناسب جوانه زنی 20 درجه سانتیگراد است. اگرچه معولا در طی یک ماه بذرها جوانه می‌زنند اما این عمل ممکن است تا یک ماه نیز طول بکشد. زمانی که گیاه جوان چهار عدد برگ داشتند می‌توان آنان را از این بستر خارج کرد و به گلدانهایی جداگانه متقل کرد.

آفات و بیماری: شته در آب و هوای گرم و خشک به این گیاه حمله می‌کند و موجب ضعیف شدن گیاه می شود. تغذیه شپشکهای گیاهی موجب از شیره گیاه نیز موجب ضعیف شدن ان می‌شود. لاروهای خرزهره نیز می‌توانند به دلیل تغذیه از برگهای این گیاه به آن آسیب برسانند. حشره سپردار از دیگر آفات یان گیاه است که بخصوص در پشت برگهای این گیاه مستقر می‌شود و از شیره گیاهی مصرف می‌کند .برای مبارزه با آفات می‌توان از سموم سیستماتیک استفاده کرد. بیماری خاصی این گیاه را تهدید نمی‌کند اما می‌توان به بیماری گال اشاره کرد که می‌تواند موجب ایجاد گال بر روی قسمت چوبی گیاه شود و یا آنکه موجب رشد برگهای زیاد از یک نقطه بر روی ساقه(جاروی جادوگر) شود. شاخه‌هایی که این بیماری را نشان می‌دهند تا 15 سانتیمتر زیر قسمت بیمار قطع کنید تا دیگر قسمتهای گیاه آلوده نشود. هرس و بکارگیری مسائل بهداشتی راه حل این درمان این بیماری است و سمی برای آن وجود ندارد. سوختگی برگ باکتریایی از دیگر بیماریهای این گیاه است که در اثر آن حاشیه و نوک برگها خواهند سوخت و قهوه‌ای می‌شوند. اگر این بیماری درمان نشود در طی دو سال می‌تواند گیاه را از بین ببرد. تمامی قسمتهای آلوده باید از 40-30 پایین تر از محل مشاهده علائم از گیاه جدا شوند. از وسایل و خاک ضدعفونی شده و قلمه‌های سالم(در زمان تکثیر گیاه ) باید استفاده کرد. سم خاصی برای درمان این بیماری وجود ندارد.

هرس: این گیاه به هرس نیاز دارد و چگونگی هرس آن بستگی به این دارد که می‌خواهید گیاهتان چه ظاهری داشته باشد.

1. اگر می‌خواهید حالت بوته‌ای داشته باشد و یا آنکه اصولا این گیاه را داخل گلدان نگه‌می‌دارید بهتر است چند ساقه مسن را تا نزدیکی سطح خاک قطع کنید تا شاخه‌های جوان که گلهای بیشتری نیز تولید می‌کنند رشد کنند . در بهار اگر اقدام به هرس کنید رشد شاخه‌های جدید تحریک و در نتیجه تعداد گلها در تابستان بیشتر می‌شود . در تابستان و بعد از گلدهی نیز به منظور جلوگیری از بلند شدن بیش از اندازه گیاه می‌توان عمل سرزنی را انجام داد و ساقه‌ها را تا جایی که مد نظر است کوتاه نمود. برای جلوگیری از شلوغ شدن مرکز گیاه نیز مرتبا پاجوشها را کوتاه کنید.
2. اگر می‌خواهید گیاه به شکل درختچه‌ای نسبتا بلند با چند ساقه‌ اصلی رشد کند باید بجز چند ساقه اصلی مابقی ساقه‌ها را قطع کنید و در ساقه‌های باقیمانده نیز برگسار را از قسمتهای پایین ساقه حذف کنید تا فقط انتهای آنان رشد کنند.همچنین برای اینکه تاج درخت متراکمتر شود می‌توانید انتهای ساقه‌ها را سرزنی کنید تا رشد شاخه‌های جانبی تحریک شود اما مرتبا شاخه‌های موجود در قسمت پایین گیاه را حذف کنید.
3. این گیاه را می‌توان به صورتی که تنها یک تنه دارد نیز می‌توان تکثیر کرد. تمامی ساقه‌ها را بجز قویترین آنان حذف کنید و انتهای شاخه باقیمانده را قطع کنید تا رشد شاخه‌های جانبی تحریک شود و گیاه تاجی انبوه و پر بیابد. در این روش حتی ارتفاع تنه را می‌توان تنظیم کرد. اگر تنه بلندتری مد نظر است، طول بیشتری از تنه اصلی را (مثلا دو سوم آنرا) تهی از شاخه‌های فرعی می‌کنیم تا تاج در ارتفاع بالاتری شکل گیرد. اما اگر به عنوان مثال نیمی از تنه اصلی را دست نزنیم و شاخه‌های نیمی دیگر را حذف کنیم ارتفاع تاج درخت از سطح زمین نیز کاهش می‌یابد. در این روش (خرزهره تک تنه)حتما برای گیاه باید قیم در نظر گرفت تا در اثر سنگینی تاج ، تنه اصلی نشکند.

ردیف اول: هرس گیاه به شکل بوته - ردیف دوم: هرس گیاه به شکل درختچه با چند ساقه اصلی ردیف سوم: هرس گیاه با یک تنه اصلی(به ارتفاع متغیر تنه و داشتن قیم توجه کنید)