باغ خلیج پارس

درخت شب خسب يا ابريشم‌دار يا شاقوز ( شاغوز دار ) يا هزار برگ، با نام علمی Albizia julibrissin
؛ درخت زينت بسيار زيبايی است كه در جنگل‌های شمالی ايران مي‌رويد.

شب خسب در برابر آلودگي‌های صنعتي و هواي آلوده شهري مقاومت خوبي دارد. مكان‌هاي پر آفتاب را ترجيح مي‌دهد. اين درخت بسيار مناسب براي شمال و بيشتر مناطق معتدل كشور همچنين مناطق جنوبي ايران است.

اين درخت بلندقامت ظريف‌اندام بومي جنوب و شرق آسياست كه از ايران تا چين و كره گسترش يافته است. ابريشم‌دار، نخستين بار در قرن هجدهم توسط يك نجيب‌زاده ايتاليايي به نام فيليپو رل آلبيزي وارد اروپا شد. به همين خاطر جنس آن را آلبيزيا ناميده‌اند و اسم گونه آن نيز درواقع از واژه فارسي «گل ابريشم» گرفته شده است.

در زبان انگليسي گاه اين درخت را با اسامي فارسي درخت ابريشم ايراني يا شب را خسب مي‌شناسند. اين درخت را به خاطر اينكه شب‌ها برگ‌هايش روي هم جمع مي‌شوند و به نظر مي‌رسد كه به خواب رفته‌اند، شب خسب ناميده‌اند. نام ژاپني اين درخت نيز به همين معني است.

ابريشم‌دار را به خاطر برگ‌هاي شانه‌اي زيبا و گل‌هاي خوشرنگ شيشه‌شور مانندش به عنوان يك درخت زينتي و سايه‌گستر به وفور در باغ‌ها مي‌كارند. شب خسب در طبيعت در دشت‌هاي خشك، دره‌هاي شني و ارتفاعات مي‌رويد اما با تمام زيبايي‌هايش در ژاپن و بسياري از بخش‌هاي آمريكا يك گياه مهاجم به حساب مي‌آيد.

به همين خاطر در ايالات متحده تلاش مي‌كنند تا مانع از خودباروري و گسترش اين گونه گياهان زينتي شوند. البته شب خسب به جز كاربرد زينتي داراي فوايد درماني و خوراكي نيز هست. مثلا از پوست تنه آن براي درمان زخم و كوفتگي و از دانه‌هايش كه درون يك نيام، مانند غلاف باقلا قرار گرفته‌اند، به عنوان غذاي دام استفاده مي‌شود. شهد شيرين و مغذي گل‌هايش نيز غذاي مناسبي براي زنبورهاي عسل است.

شب خسب چه شكلي است

ابريشم‌دار يك درخت نسبتا كوچك خزان‌پذير به بلندي پنج تا 12 متر با تاج پوشش گسترده است. برگ‌هاي ظريف و سرخس‌مانند آن شامل 10 تا 30 جفت برگچه كوچك تقريبا مستطيلي‌شكل است كه در دو رديف شانه‌اي قرار مي‌گيرند. اين برگچه‌ها با تاريك شدن هوا روي هم جمع مي‌شوند.

گل‌هاي سفيد و صورتي‌رنگ داراي تعداد بسيار زيادي پرچم نازك ابريشمي است كه از اواخر بهار و در تمام طول تابستان مي‌شكفند. گل‌ها به شكل انبوه در گل‌آذين‌هاي خوشه انتهايي مي‌رويند.

ميوه‌ها كه همان نيام‌ها هستند مانند غلاف باقلا پر از دانه‌اند كه تكثير اين درخت توسط كاشت همين بذرها صورت مي‌گيرد. شب خسب به نور خورشيد و خاك به خوبي زهكشي‌شده و رطوبت كافي در تابستان وابسته است.

بهتر است هرچند هفته يك بار خاك اطراف پايه گياه كمي تقويت شود. پوست تنه درخت نيز خاكستري است كه اين خود به زيبايي و جلوه آن در باغ مي‌افزايد.

تعریفی دیگر از درخت گل ابریشم:

بلندي اين درخت به طور معمول پنج تا دوازده متر و قطر سايه‌انداز آن حدود هفت تا چهارده متر است. تاج درخت، گسترده و باز و برگ‌ها شانه‌اي مركب به درازاي 23 تا 45 سانتي‌متر است. هر برگ شش تا دوازده جفت شانه و هر شانه 20 تا 30 جفت برگچه به رنگ سبز روشن دارد. برگچه‌هاي اين درخت هر شب بسته مي‌شوند به همين دليل به اين گياه اطلاق مي‌شود.

گل‌هاي شب خسب به شكل يك خوشه انتهايي و به طور تقريبي نيم‌كروي با دمگل بلند و پرچم‌هاي فراوان با بن سفيد يا كرم و انتهاي صورتي هستند.

اين گل‌ها بسيار زيبا و به رنگ‌هاي صورتي، سفيد يا سرخ‌فام بوده و منظره درخت به ويژه از بالا بسيار چشمگير است.

ميوه شب خسب، نيام و به شكل بيضي كشيده و خميده و حاوي 15 تا 20 دانه است. فصل گلريزان شب خسب از اواسط بهار آغاز مي‌شود و در طول ماه‌هاي تابستان ادامه دارد.

شب خسب درختي به نسبت كند رشد است و در خاك‌هاي لومي با زهكشي مطلوب رشد بهتري داشته و به خشكي و كم‌آبي و گرماي زياد مقاوم است.

شب خسب در برابر آلودگي‌هاي صنعتي و هواي آلوده شهري مقاومت خوبي دارد. مكان‌هاي پر آفتاب را ترجيح مي‌دهد. اين درخت بسيار مناسب براي شمال و بيشتر مناطق معتدل كشور همچنين مناطق جنوبي ايران است. در كشورهاي حاشيه جنوبي خليج‌فارس بسيار مورد توجه بوده و به عنوان درختي زينتي كاشته مي‌شود.

بهترين روش تكثير شب خسب، كاشت بذر است. بذرها قبل از كاشت بايد به مدت 30 دقيقه در اسيد سولفوريك قرار داده شده و سپس شست‌وشو و يا در آب جوش به مدت 24 ساعت خيسانده شوند.

استفاده از قلمه ريشه نيز ممكن است اما كاشت بذر آسان‌تر و اقتصادي‌تر است.

نكته مهم اين است كه شب خسب را هرگز نبايد در زمستان هرس كرد. زيرا ممكن است به خشكيدن درخت منجر شود. بهترين زمان هرس درخت در بهار و دو تا سه هفته پس از ظهور برگ‌هاست. البته هرس به طور معمول ضرورت ندارد،‌ مگر كنترل اندازه و شكل تاج درخت موردنظر است.